Madde kötüye kullanımı ve madde bağımlılığı tedavisinde nelere dikkat edilir?

Ergenlerde görülen alkol ya da başka madde kötüye kullanımı ya da bağımlılığı tedavisinde aşağıdaki esasların dikkate alınması önerilmektedir (Powers ve Matano, 2008):

1. Ayrıntılı değerlendirme yapılır: Ergenin madde suistimalinin boyutu, şiddeti, ilişkili faktörleri ele alınır. Aile sistemi içinde madde suistimalinin oynadığı rol değerlendirilir.

2. Öncelikle alkol ya da madde kullanımına bağlı sorunlar tedavi edilir: Alkol ya da diğer uyuşturucu madde kullanımı fiziksel ve psikolojik sorunlara yol açabileceğinden öncelikle madde kullanımını durdurmak fiziksel ve psikolojik belirtilerin de hafiflemesine ya da ortadan kalkmasına yardımcı olur.

3. Yaşamı tehdit eden etkenlerin incelenmesi önem taşır: Alkol ya da madde kullanımı hayatı tehdit eden düzeylere ulaşmış olabilir. Birkaç maddenin birlikte kullanılmasının, dozu artırmanın ölümcül olabileceği vurgulanır. Öte yandan, intihar düşünceleri ayrıntılı ele alınmalıdır.

4. Aile sistemi tedavi sürecinin temel taşlarından biridir: Aile içi etkenler madde kullanımını çoğu zaman doğrudan etkiler ve madde kullanımı da aile sistemini etkiler. Bu durum kırılması zor bir kısır döngü halini alabilir. Bazı durumlarda hastane yatışı ergenin aile sisteminden geçici süre uzaklaşmasını ve aile sisteminin farklı bir pozisyon içinde değerlendirilmesi imkanı sunar.

5. Ergenin yaşamındaki güç dinamikleri incelenir: Ebeveynler finansal gücü, yasal gücü, zorlama gücünü, sevme gücünü, onaylamama gücünü, eleştiri gücünü ve suistimal gücünü ellerinde tutarlar. Onların bu güçleri ne kadar olumsuz yönde kullandıkları ya da ellerindeki bu kaynakları ne kadar doğru yönde harcadıkları tedavi sürecinde önem kazanır.

6. Ergenin sorumlulukları ve ebeveynlerin rolleri terapist tarafından üstlenilmez: Gerek aile içi dinamiklerden kaynaklanan boşluklar, gerekse ergenin ihtiyaç gösterdiği kişilerarası bağımlılık talepleri nedeniyle terapist gereğinden fazla sorumluluk alma ve ergen ya da aile adına karar verme konumuna çekilebilir. Bu tür bir gelişmenin farkında olmak ve rol ve sorumluluk paylaşımını uygun yönlere sevk etmek tedavi sürecinin bir parçasıdır.

7. Ergenlerin ne yetişkin ne de çocuk olmadıkları unutulmamalıdır: Tedavi sürecinde ergenlik dönemine özgü gelişimsel ihtiyaçlar ve psikodinamik faktörler, bilişsel işlev düzeyi, düşünce içeriğinde ön plana çıkan alanlar ve biyolojik faktörler hesaba katılmadan yaklaşım yanıltıcı olabilir. Ergen madde kullanımının tedavisi erişkinlerden farklı olmalıdır.



8. Ergenin içinde bulunduğu sosyal ortamı hesaba katılır: Ergenin birlikte zaman geçirdiği akran grubunu, arkadaşlar arası etkileşim dinamiklerini, yaşadığı sosyal çevrenin değer yargılarını ve zorlamalarını dikkate almak gerekir. Bazı durumlarda bu sosyal çevreyi değiştirmekten başka çıkar yol olmayabilir.

9. Ergen tedaviye ihtiyaç duyduğu halde reddederse, onun yerine karar almak gerekebilir: Alkol ve madde kullanımı çoğu zaman bilişsel yetileri bozduğundan ve yaşamsal sonuçlara yol açabildiğinde bazen tedavi ekibinin aile ile işbirliği içinde tedavi sürecini zorunlu olarak başlatması gerekebilir.

10. Alkol ya da uyuşturucu testleri akıllıca değerlendirilir: Örneğin, ergenin madde kullanıp kullanmadığını anlamak için bir idrar testi yaparken ergenin de rızasını almak, bu testin anlamı ve amacı konusunda ergen, aile ve tedavi ekibi olarak ortak hareket etmek önemlidir.


Dr. Koray Karabekiroğlu