Soru: Bebeğim 10 aylık bir erkek. Yaklaşık 1 aydır yürüyor ve şu aralar sadece buna odak-lanmış durumda. Daha çok kovalamaca ve saklanmaya benzer hareketler yapıyor. Biz de onunla bu isteğine uygun olarak oynuyoruz. Başka ne tür oyunlarla gelişimine yardımcı olabilirim?
Yanıt: Yürümeye başlamış olması gelişimi açısından iyi haber. Yüz yüze, göz göze, diz dize yani fiziksel yakınlığı olan oyunlar oynamak bu yaş için iyi fikir. Yuvarlanma, atıp tutma, kay-betme ve geri getirme oyunları, “fış fış kayıkçı”, top alma-verme, “ce-e”, “bir şey saklama-bul-ma” gibi oyunlar etkileşimi güçlendirir ve sosyal gelişimi hızlandırır. Çocukta “kendilik” algısı-nın olumlu gelişmesini pekiştirir. Nesne devamlılığı ve güven ilişkilerinin uygun gelişmesine yardımcı olur. Her gün en az 1 saat oyun iyi gelir.
İlgisini Çeken Şeyler Sadece Kitap, Puzzle ve Top…
Soru: Oğlum 15 aylıkken kreşe başladı. Daha önceleri evde çok huzursuzdu ama kreşe başlamasının ardından zamanla oyuncaklarıyla oynamayı öğrendi. Yaşadığımız şehirde pek akraba-mız da yok. Bu ay hem babaanne hem de anneanne, dede bize geldiler. Oğlum, getirdikleri ve halihazırda ortalıkta bulunan hiçbir oyuncakla ilgilenmemeye başladı. Genelde oğlumun ilgisini çeken şeyler: kitap, puzzle ve top Sizce bu geçici bir durum mu?
Yanıt: Aslına bakarsanız, kitap, puzzle ve top da oldukça önemli ve işlevsel oyun malzemeleri olabilir. 2 yaşındaki çocuklarda karşılıklı oyun kavramı henüz gelişmemiştir. Yani oyun-cakları bir başkasıyla oyun oynama amaçlı kullanmazlar. Ancak eşyaları amacına uygun kullan-mamak (kitabı okur gibi yapmamak; topu yuvarlayıp tekrar tutmamak; puzzle’ı bitirmeye/çöz-meye çalışır gibi yapmamak) ciddiye alınması gereken bir durum olabilir. Ancak yine de 2 yaş endişe için erken olabilir. Onunla daha çok oyun oynayın. Kreşe gitmeye başlamış olması bence çok olumlu. Eğer sosyal ilişkilerde zorluk, eksiklik vs. varsa ve onunla oyun oynama sürenizi ve karşılıklı ilişkiyi arttırmaya çalışmanıza rağmen sosyal etkileşimde düzelme göstermezse, bu durum ciddi olarak değerlendirilmelidir.
Sesli Oyuncaklardan Korkuyor…
Soru: 9,5 aylık bir oğlum var. Ona sesli oyuncaklar alamıyorum. Oyuncaklar ses çıkarınca korkuyor ve ağlamaya başlıyor. Ne yapmam gerekiyor? Bana yardımcı olur musunuz?
Yanıt: Bu aylar yeni yeni korkuların başladığı zamanlar. Bence, bu durumda istemediği şeyleri ısrarla vermek gerekmiyor zaten. Ama korktuğu başka şeyler de olacak, o sebeple her korktuğu şeyden uzaklaşmak ona, “gerçekten korkulması gerektiği” mesajını verebilir. Sizin davranışınız, yani korkmadığınızı göstermeniz, öncelikle sizin oynamanız ve zamanla alışmasını beklemeniz işi çözecektir. İleriki yaşantısında –mizacı hakkında bir fikir almak için çok erken olsa da- kaygılı olma ihtimaline karşılık, onun korku atakları yaşadığı dönemlerde sizin sakin, güven verici ve kararlı olmanız koruyucu olur. Öte yandan, “korkacak”, “kötü etkilenecek” dü-şüncesiyle korku duyduğu nesnelerden sürekli uzak tutmak, ona korkusunu yenme fırsatı da vermemek olacaktır.
Oyuncak Alırken Nelere Dikkat Etmemiz Gerekir?
Soru: Oğlumuz 15 aylık ve saklambaç, kovalamaca, yerde birlikte yuvarlanma gibi oyunlar oynamak istiyor. Biz de isteğine uyuyoruz. Ama ben ona kitap alışkanlığı, lego vs. vermek isti-yorum. Sanırım diğer oyunlardan sonra bunlar sıkıcı geliyor ve bunlarla ilgilenmiyor. Okudu-ğum birçok yayın var ve sanki bizim bebeğimizin konsantrasyon bozukluğu var gibi geliyor. Acaba ne tip oyunlar oynamalıyız? Daha eğitici ve onun ilgisini çekebilecek oyunlar tavsiye edebilir misiniz? Ayrıca ona oyuncak alırken nelere dikkat etmemiz gerekir?
Yanıt: Bence onun oynamak istediği ve sizin de katıldığınız oyunlar yaşına çok uygun. 15 ay civarında fiziksel oyunlar, tensel temas, yuvarlanma, koşma, top atma, güreş vs. genel (kaba) motor gelişimi açısından faydalıdır ve bence kendine güveni ve vücudunu tanıması açısından da anlamlı etkileri olabilecektir. 1,5-2 yaşına doğru ince motor hareketler (yere düşen bir kâğıdı alma, düğme ilikleme çalışmaları, kalem tutup karalamalar) gelişmeye başlar. Bu yaşlarda daha yaratıcı ve kurmaca oyunlara geçilebilir. Oyun hamurları kullanmak çocukların genellikle çok hoşlandığı ve etkili bir yöntem. 3 yaşından itibaren daha karmaşık oyunlara geçebilirsiniz (örn. evcilik, öğretmencilik vb.). 15 ay civarında dikkat ve genel bilişsel gelişim açısından net bir ka-nıya varmak erken olacaktır. Yine de yaşıtlarıyla karşılaştırdığınızda oyunda dikkatinin dağıl-maya başladığı süre, bir oyundan sıkılıp onu yarım bırakarak bir diğerine geçme, dikkat ve konsantrasyon sorunlarının bir göstergesi olabilir. Ancak düzenli ve nitelikli şekilde bire bir ge-çirilen zaman ve karşılıklı oyun, oyunda duygusal anlamda olumlu etkileşim hem bilişsel hem de dikkat gelişimi açısından yararlı olacaktır.
Oyuncak alırken;
Çocuğun yaşı, kişiliği düşünülmeli,
Cinsiyet ayrımı yapılmamalı (örneğin erkek çocuğa bebek, kız çocuğa araba alınabilir),
Oyuncak almak sürekli ödül olarak kullanılmamalı,
Çocuğun oyuncağa gereksinimi olduğu bilinerek zaman zaman alınmalı,
Oyun ve oyuncak seçiminde çocuğun yaşının yanı sıra gelişimsel düzeyinin de dikkate alınması yerinde olur,
Oyuncak alımında aşırıya kaçılmamalı,
Özellikle bebeklik döneminde alınacak oyuncakların kırılmayan, yumuşak, emniyetli, yıkanabilir cinsten olmasına özen gösterilmeli,
Küçük yaşta parçaları büyük, yaş ilerledikçe parçaları küçük oyuncaklar seçilmeli,
Evdeki artık malzemelerden de oyuncak yapılabileceği unutulmamalıdır.
Gelişim dönemi değiştikçe eski oyuncaklarını başka çocuklara hediye etmesi teşvik edilebi-lir. Bu hem paylaşmanın, hediyeleşmenin zevkini öğrenmesini sağlayacak hem de odasının her yerinin oyuncaklarla dolmasını önleyecektir.
Çocuğun Oyun Becerisini Nasıl Geliştirebiliriz?
Çocuk oynarken üstünün kirleneceği endişesinden uzak olmalı, oyuna uygun giysiler giyme-lidir. İnce ve kaba motor becerilerin gelişmesi için kullanılan pek çok materyal aynı zamanda birer uyum aracıdır. Bloklar, mandallar, top, ip, bez bebekler ve hayvanlar, kendi kendilerine çalabilecekleri müzik aletleri ya da yerine geçebilecek materyaller (örn. çocuk plastik ya da me-tal bir kaba kaşıkla vurarak son derece zevkli vakit geçirebilir) oyun malzemeleri olabilir.
Oyuncakların tümü aynı anda çocuğa sunulmamalıdır. Oyuncaklarını koyabileceği bir köşesi olmalıdır. Oyundan sonra toplamayı bir kural olarak bilmelidir. Farklı zamanlarda farklı oyun-caklardan ve gelişim aşamasına uygun olanlardan yararlanmak oyuna ve oyuncaklara ilgisinin sürmesini sağlayacaktır. Yürümeye başlayan bir çocuk oyun bahçesindeki çeşitli oyun araç ve gereçlerinden yararlanabilir (örn. kaydırak, salıncak, tırmanma merdiveni vb), ip atlayabilir, bisiklete binebilir. Bir çocuğun dünyasında kum havuzu oyunları çok önemli bir yer tutar. Ayakkabılarını ve mümkünse bütün giysilerini çıkarıp, üstüne kum dökerek oynanan oyun, onun do-kunma duygusunun gelişmesine büyük katkı sağlar. Çocuğu sakinleştirir, hayal dünyasını zenginleştirir. Bu kadar önemli bir diğer oyun gereci de sudur. Eğer çocuğun olanağı varsa her gün erişkin gözetiminde yüzmesi çok faydalı olacaktır. Burada amaç yüzmekten çok, suyla oyna-mak, suda hareket etmektir. Bebeklikten itibaren hergün banyoda su oyunları oynanmalı, çocu-ğa özellikle evde suyla oynaması için olanaklar hazırlanmalıdır. Örneğin, yazın balkona konabilecek genişçe bir leğen ve içine konacak oyuncaklarla, çocuk oldukça neşeli zaman geçirebilir. Su ile birlikte sabun oyunları da oynanabilir. Sabun köpükleri üflenerek dil kaslarının gelişmesi de sağlanmış olur. Ayrıca balonlar ve üflenerek kullanılabilecek aletler de önemlidir.
Fantezi oyunları (örn. evcilik, askercilik) çocuğun dünyasında önemli bir yere sahiptir. Oyunlar çocuğun hayal dünyasını geliştirir ve sosyalleşmesinde çok büyük katkı sağlar. Bu tür oyunlarla büyükleri taklit ederler ve büyümeye hazırlanırlar. Zihinsel özürlü çocuklar da müm-kün olduğu kadar diğer çocuklarla kaynaştırıcı oyunlara yöneltilmeli, büyüğün yönetiminde on-ların da katılımları sağlanmalıdır. Yine kil, çamur ve hamur oyunlarının bu çocukların dünyasında çok önemli yeri vardır. Hem yaratıcı yönleri gelişir hem de sakinleşirler. Kas gelişimine de büyük katkıları vardır. Bol resim malzemesi olmalı ve çocuğa rehberlik ederek, onu yönlendirecek, bu oyunlardan yararlanmalıdır. Ayrıca, çocuğun vurarak oynayabileceği oyunları (örn. çekiç, boks eldiveni vs.) olmalıdır, çocuğa yırtabileceği ve kesebileceği kâğıtlar verilmelidir. Grupla birlikte müzik etkinliklerine katılmak, hikâyeler anlatmak da çocuğun oyun dünyasına girer. Oyuncaklar dayanıklı olmalıdır. Pahalı oyuncaklar seçmeye gerek yoktur. Çevremizdeki her türlü malzeme çocuk için değerli bir oyuncak haline getirilebilir. Her türlü karton kutu, boş şişe, kavanoz (açıp kapama), annenin eski bir çantası ya da kullanmadığı makyaj malzemesi fantezi oyunlarında önemli olacaktır.
Dr. Koray Karabekiroğlu
En iyi 1024x768 çözünürlükte görüntülenir...
Bu sitede yer alan yazıların her türlü yayın hakkı Dr. Koray Karabekiroğlu'na ait olup; kendisinden Fikir ve Sanat
Eserleri Kanunu'na göre yazılı izin alınmadan söz konusu yazıların herhangi bir bölümü veya tamamı iktibas edilemez
veya herhangi bir usul ile çoğaltılamaz.
Kaynak göstermek ve bilimsel kurallara riayet edilmek kaydı ile alıntı yapılması mümkündür.
