Okul ortamında ve internette şiddete maruz kalmak, akran zorbalığı yaşamak oldukça sık görülen bir durumdur. Genellikle bu konuda
psikiyatrik destek almak konusunda yetersiz kalınmaktadır. Bu yazıda bu kavramlardan ve çeşitli önerilerden söz etmek istedim.
İlköğretimde Akran Zorbalığı Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
İbrahim ÇANKAYA
24 (1), 2011, 81-92
Akran zorbalığı, okullarda öğrenciler arasında sıkça görülebilen şiddet davranışları arasında yer alır.
Akran zorbalığı ile ilgili tanımlar incelendiğinde, akran gruplarının birbirlerini olumsuz yönde etkileyerek,
birbirlerine karşı sözel, fiziksel veya sosyal saldırganlık içine girecek şekilde
(isim takma, tehdit etme, usandırma, vurma vb.) farklı zaman dilimleri içinde tekrarlı olarak kaba güç kullanılması,
bir grubun bir bireye ya da gruba sürekli olarak uyguladığı gücün sistematik olarak kötüye kullanılmasını içeren zarar verici
davranışlar, bireyin kendini savunamadığı, birden çok bireyin doğrudan veya dolaylı olarak yaptığı saldırgan davranışlar,
bir birey veya grup tarafından kendini koruyamayacak durumda olan kişiye karşı yapılan ve süreklilik gösteren bir şiddet türü,
gücü elinde bulunduran bireylerin kendi kazanç ve çıkarları için karşı koyacak gücü olmayanlara karşı fiziksel, psikolojik veya
sözel olarak kişiyi olumsuz etkileyen ve tekrarlanma özelliği gösteren saldırılar, son olarak ise gücün sistematik olarak
kötüye kullanılması gibi farklı tanımlar olduğu görülmektedir. Bu tanımlar doğrultusunda zorba davranışlarda bulunan ve bu
davranışlara maruz kalanlar arasında güç dengesizliğinin olduğu, zorba davranışın bilinçli ve sürekli yapıldığı,
bu davranışların yıldırma ve zarar vermek amacını taşıması genel ölçütler olarak kabul edilebilir.
Zorba davranışların hem davranışı yapan hem de kurban üzerinde olumsuz etkileri olmaktadır. Örneğin;
zorba davranışlara maruz kalan birçok öğrenci için bu durum bir stres nedenidir, öğrencilerin okul
başarılarında sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu tür öğrencilerin diğer öğrencilerle karşılaştırıldıklarında
daha fazla rahatsızlık belirtileri gösterdikleri, kendilerine olan güvenlerinin düşük olduğu, sosyal
ilişkilerinin bozulduğu, okul başarılarının düşük olduğu görülmektedir. Zorbalığın neden olduğu olumsuzluklardan
biri de okul fobisidir. Zorbalığa maruz kalan öğrenciler, dikkatlerini sürekli olarak derslerinden çok,
zorbaların hedefi olmaktan nasıl kurtulacakları konusuna yönelttiklerinden okuldaki başarıları düşüş
göstermektedir. Ayrıca zorbalığa maruz kalmanın etkisiyle öğrencilerin okula devamsızlık yaptığı görülebilmektedir.
Bu tür mevcut problemler bağlamında ülkemiz okullarında zorba davranış türlerinin tespitinin yapılması,
öğrencilerin düşük akademik başarıları ve düşük motivasyonlarına ilişkin alınabilecek önlemler açısından önem teşkil etmektedir.
Akran Zorbalığının Yeni Yüzü: Siber Zorbalık Özgür Erdur-BAKER* Fatma KAVŞUT
Eurasian Journal of Educational Research, 27, pp, 31-42 / 2007
Bilgi ve iletişim teknolojileri, özellikle internet, insanların her geçen gün artan bilgiye ulaşma,
bilgiyi saklama ve paylaşma gereksinimine yanıt vermesi özelliği ile yaşamın vazgeçilmez bir parçası olmuştur.
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin eğitimde kullanılmaya başlanması ile bilgiye ulaşmadaki duvarlar yıkılmış,
eğitim öğretim etkinliklerine yenilikler getirilmiştir. Ancak, bilgi ve iletişim teknolojilerinin yarattığı
imkanların denetimsiz ve yasaksız kullanımı bazı olumsuzlukların doğmasına da neden olmaktadır.
Bu olumsuzluklardan bir tanesi okullarda zaten önemli bir sorun olan akran zorbalığına yeni bir
boyut kazandırmasıdır. Siber zorbalık, ya da elektronik zorbalık gibi değişik isimler verilen bu zorbalık türü,
diğer ülkelerde oldukça yeni çalışılmaya başlanmış (Li, 2005). Ergenler arasında en sık kullanılan elekktronik temelli
iletişim araçları arasında cep telefonları, elektronik posta, MS ve IM, blog kullanımı, chat odaları, web sayfaları,
online duyuru panoları sayılabilir (Campbell, 2005). Bu araçlarla kurulan iletişim, kimliğin gizlenebilmesi avantajı
nedeniyle, kolay kurban seçimine olanak sağlamakta, küfür, hakaret, tehdit içeren kırıcı mesajların çok sayıda kişiye
hızla yayılmasını kolaylaştırmaktadır (Strom ve Strom, 2004). İnternet ortamı aynı zamanda iletişimde önemli bir yeri
olan sözsüz iletilerin ve kişisel-fiziksel özelliklerin algılanmasını da olanaksız kılmakta, bu nedenle iletişim sürecinde yanlış yorumlamalara ve anlamalara sebep olabilmektedir (Bargh ve MacKenna, 2004). Siber zorbalık fiziksel ortamda gerçekleştirilen zorbalık türlerine benzemektedir. Temel fark internet veya cep telefonu gibi sanal iletişimin gerçekleşebildiği bilgi ve iletişim teknolojilerinin aracı olarak kullanılmasıdır. Belsey, (2006) siber zorbalığı, “bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak bir birey ya da grup tarafından diğerlerine zarar vermek için tasarlanan kasıtlı, tekrarlanan ve düşmanca davranış içeren zorbalık türü” olarak tanımlamıştır. Patchin ve Hinduja’ya (2006) göre ise siber zorbalık, elektronik metinler aracılığı ile kasten ve belirli tekrarlarla gerçekleştirilen zarar verme davranışıdır. Bu metinler çok ciddi içerikli mesajları (ölüm tehdidi, küfür, hakaret vb.) kapsayabilmektedir (Nelson, 2003). Ayrıca, başkalarının e-postalarını izinsiz okuma veya kişisel şifrelerini kullanma, utandırıcı mesajlar gönderme, kubanın utandırıcı resimlerini çekme ve bunları yayma gibi eylemleri içermektedir.
Siber zorbalıkta saldırgan ile kurban arasında kişisel bir temas bulunmamasına rağmen, saldırıya uğrayan kişi
psikolojik zarar görmektedir. Zorbalığa maruz kalan gençlerde depresyon, düşük benlik saygısı, korku, üzüntü,
hayal kırıklığı, utanç v.b. gibi duygular yoğun olarak görülmektedir (Hinduja ve Patchin, 2005). Ayrıca çocuk
ve gençler sanal ortamda hayal güçlerinin etkisiyle yarattıkları karakterler aracılığı ile zorbaca davranışları
oyun olarak kabul etmekte ve bu davranışlar için sorumluluk üstlenmemektedirler (Willard, 2006).
Birçok suç ve şiddet olayında erken tanıma ve uyarı işaretleri vardır. Bunlar çoğunlukla davranışsal ve duygusal işaretlerdir.
Sosyal olarak içe kapanma. Geri çekilme riskli davranış gösteren çocuklarda önemli ip uçlarından biridir.
Aşırı izolasyon ve yalnızlık duyguları. İzolasyon ve yalnızlık duyguları, çocuk ve ergenlerin akranları ile geçinmekte sorun ve anlaşılmama hissi yaşamalarına ve de içerisinde bulunduğu ortama uyum sağlayamamasına yol açar.
Aşırı reddedilme duyguları. İzolasyon ve reddedilme çocuklarda sıklıkla gözlemlenen bir duygudur.
Şiddet mağduru olmak. Şiddet mağduru olan çocuklar gelecekte kendileri yeniden şiddete maruz kalabileceği gibi başkalarına şiddet uygulayan durumuna gelebilirler.
Dalga geçilme ve tacize uğrama duyguları. Alay edilen, taciz edilen kişiler sosyal olarak içe kapanabilirler.
Şiddeti yazılar ve resimler ile anlatmak. Çocuklar ve ergenler duygularını resimler, hikayeler, şiirler, çizimler ile ifade etmeyi tercih ederler.
Kontrol edilemeyen öfke. Herkes öfkelenir, öfke doğal bir duygudur. Ama unutmamak gerekir ki aşırı öfke şiddetin bir numaralı uyarı işaretidir.
Fevrilik ve düzenli/sürekli olarak vurma, sindirme, zorlayıcı davranışlar gösterme. Genellikle zorbalık yaparak öfkelerini gösterirler.
Disiplin öyküsü. Kronik disiplin probleminin olması ciddi bir uyarı işaretidir.
Önce yaşanmış şiddet ve agresif davranış hikayeleri. Agresif/öfkeli davranışlar ve şiddet tekrarlayıcı bir özellik taşır.
Farklılıklara toleransın olmaması ve ön yargılı olmak. Ön yargılar ırksal, etniksel, dinsel, dilsel özelliklere ve de cinsiyete, yeteneklere ve fiziksel özelliklere bağlı olarak değişir.
Madde ve alkol kullanımı. Madde veya alkol etkisi altındaki çocuk ve ergenler şiddet içerikli davranışlarda bulunabilirler.
Çetelere bağlı olma. Akranları tarafından dışlanmış ergenler bu gruplara ait olmak isteyebilirler. Gruba girebilmek için onların yaptıklarını yapabilirler ve zaman içinde o gruba bağlı olmaya başlarlar.
Silaha yasal olmayan yollardan ulaşma ve kullanma. Ergenlerin yasal olmayan yollardan silah sahibi olmaları ve bunu kullanmaları ciddi bir tehdittir.
Ciddi şiddet tehdidi. Ergenler kendilerine ve diğer öğrencilere yönelik ayrıntılandırılmış ciddi şiddet tehdidi içeren planlar yapıp bunları uygulamaya koyabilirler.
Zorbalığa maruz kalan ya da zorbalık uygulayanlarda Erken Uyarı İşaretleri:
Sosyal olarak içe kapanma
Aşırı izolasyon ve yalnızlık duyguları
Aşırı reddedilme duyguları
Şiddet mağduru olmak
Dalga geçilme ve tacize uğrama duyguları
Okula ilginin ve akademik başarının düşük olması
Şiddeti yazılar ve resimler ile anlatmak
Kontrol edilemeyen öfke
Fevrilik ve düzenli/sürekli olarak vurma, sindirme, zorlayıcı davranışlar gösterme
Disiplin öyküsü
Önce yaşanmış şiddet ve agresif davranış hikayeleri
Farklılıklara toleransın olmaması ve ön yargılı olmak
Madde ve alkol kullanımı
Çetelere bağlı olma
Silaha yasal olmayan yollardan ulaşma ve kullanma
Ciddi şiddet tehdidi
İNTERNNETTE HAKLARINIZ
İnternette öğreneceğimiz pek çok şey var. Ancak internete girdiğimizde, diyelim
ki oyun ve sohbet odalarında ya da alışveriş sitelerinde neyi nasıl yapacağımıza
biz karar vermeliyiz.
Mesela:
İnternette çocuk ve gençler için yapılmış sitelerde eğlenmeye, öğrenmeye
ve keşfetmeye hakkımız var
İnternetteyken kendimizle ilgili bilgileri kimseye söylememe hakkımız ve
gizleme özgürlüğümüz var
İnternetteyken güvende olmaya ve kendimizi güvende hissetmeye
hakkımız var.
İnternette kendimizi güvende hissetmek demek…
İsmimizi, şifrelerimizi, adresimizi, telefon numaramızı ve okulumuzun adını
kimseye vermemek ve bu konularda çok dikkatli olmak demek. Bu bilgilerin
nerelere gideceğini hiç bilemeyiz.
Birileri tarafından bir şey yapmaya zorlanmamak ve rahatsız edilmemek
isteriz.
Ailemizden ve büyüklerimizden her zaman yardım ve destek alma,
herhangi bir konuda onların fikirlerini sorma özgürlüğümüz var.
İnternette sohbet ettiğimiz kişilerle buluşmak çok tehlikeli olabilir.
Çünkü bazı kişiler bize pek çok konuda yalan söyleyebilir. Hatta bir
arkadaşımızın adını bile verebilir bize. Böyle bir şey teklif edildiğinde ya da böyle
bir düşüncemiz olduğunda mutlaka ailemizle veya güvendiğimiz bir yetişkinle
konuşmalı ve ancak onlar uygun bulursa bu kişilerle görüşmeliyiz.
Ayrıca birkaç önemli nokta:
İnternette bulduğumuz soru cevap formlarını, anketleri ve üyelik formlarını
doldurmaya mecbur değiliz.
İnternette dolaşırken veya sohbet ederken karşımıza çıkan tuhaf veya hiç
ilgisiz bulduğumuz soru veya önerilere cevap vermeme hakkımız var.
Bilgisayar ekranımıza yansıyan hiç istemediğimiz türde görüntüler
aldığımızda onları hemen silme hakkımız var. Bu tür görüntüler aldığımız
için kendimizi kötü hissetmemize gerek yok.
İnternet ortamında da insanlardan saygı görme hakkımız ve istediğimizi
yapmama hakkımız var.
İnternetteyken güvende olmaya ve kendimizi güvende hissetmeye hakkımız
var.
Tanımadığımız ve güvenmediğimiz kişilerden gelen mailleri açmamalıyız.
Çünkü internette de pek çok virüs var ve bu maillerin virüslü olma ihtimali çok
yüksek. En iyisi bu mailleri hiç açmadan silmek. İnternette insanlar kendileri
hakkında veya pek çok konuda yalan söylüyor olabilir. Hiç görmediği bir kişiye
yalan söylemek çok kolay. Hatta bazı siteler pek çok konuda yanlış bilgi veriyor.
İnternette ne yazık ki pek çok şeye güvenmememiz gerekiyor.
İnternette pek çok porno sitesi var. Hatta bazen biz bir siteyi açmaya çalışırken
bu tür porno siteler otomatik olarak karşımıza çıkıyor. Bu siteler para kazanmaya
çalışan, bunun için ileri bilgisayar programları geliştirip çoğunlukla virüs
bulaştıran siteler.
En iyisi bu sitelerden hemen çıkmak, bu siteleri silmek ve
bilgisayarımızdaki çöp kutusunu da hemen boşaltmak.
İnternette bir durum bizi rahatsız ettiğinde hemen ailemiz veya güvendiğimiz bir
yetişkinle konuşmalıyız.
"İnternet çok eğlenceli ve arkadaş edinmek, birileriyle sohbet etmek için de
çok güzel bir yol. Ancak güvenlik ilkelerini hep aklımızda tutmak bizi rahat
ettirir". Okulda Şiddeti Önleme Rehberi için tıklayınız...
En iyi 1024x768 çözünürlükte görüntülenir...
Bu sitede yer alan yazıların her türlü yayın hakkı Dr. Koray Karabekiroğlu'na ait olup; kendisinden Fikir ve Sanat
Eserleri Kanunu'na göre yazılı izin alınmadan söz konusu yazıların herhangi bir bölümü veya tamamı iktibas edilemez
veya herhangi bir usul ile çoğaltılamaz.
Kaynak göstermek ve bilimsel kurallara riayet edilmek kaydı ile alıntı yapılması mümkündür.
